O nas » Patron

Obrońcy Poczty Polskiej

 

Wolne Miasto Gdańsk zostało utworzone 15 listopada 1920 r., zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego z 1919 r. Kompetencje władz gdańskich były ograniczone na rzecz Ligi Narodów i Polski, którą reprezentował Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej. Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku powstała na mocy traktatu wersalskiego (paragraf 104 ust. 3) oraz "Konwencji paryskiej" z 1920 roku (artykuły 29-32). Pierwsza placówka w Gdańsku powstała 10 marca 1920 r. w Nowym Porcie. W 1921 utworzono Dyrekcję Poczt i Telegrafów RP, która mieściła się w gmachu dawnego pruskiego szpitala wojskowego, zbudowanego w latach 1838-44. Mieścił się tu urząd pocztowy Gdańsk 1 (od 1925 r.) - od 1930 r. był to główny polski urząd w Gdańsku.

 

gmach poczty2

Gmach urzędu pocztowego Gdańsk 1 przed 1939 r., fot. z archiwum szkoły

 

Sprawa Wolnego Miasta Gdańska, obok konfliktu wokół tzw. korytarza polskiego, stała się pretekstem do napaści nazistów na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej. Do kwietnia 1939 komórką samoobrony na Poczcie Polskiej kierował Alfons Flisykowski. Od kwietnia dowództwo przejął ppor. Konrad Guderski, którego przysłał do Gdańska Sztab Główny Wojska Polskiego.

 

Pracownicy urzedu pocztowego Gdansk 1

Pracownicy urzędu pocztowego Gdańsk 1, fot. z archiwum szkoły

 

1 września 1939 w Wolnym Mieście Gdańsk Niemcy zaatakowali dwa ważne punkty dla Polaków - o godz. 4.45 rozpoczął się atak na Pocztę Polską oraz ostrzał Westerplatte przez pancernik Schleswig-Holstein. Wcześniej, ok. godz. 4.00, budynek poczty został pozbawiono prądu oraz połączenia telefonicznego. Niemieckie oddziały liczyły na szybkie opanowanie gmachu. Zostały jednak odparte przez polską załogę. W ramach odpowiedzi agresor sprowadził pod gmach działa i wozy pancerne. Pierwszy atak, mimo że Niemcom udało się wedrzeć do budynku, zakończył się niepowodzeniem i został odparty. Podobnie atak od strony Urzędu Pracy. Podczas tego drugiego szturmu śmierć poniósł dowódca obrony ppor. Konrad Guderski. Według założeń opracowanych przez Sztab Główny Wojska Polskiego pocztowcy mieli się utrzymać przez ok. 6 godzin, do czasu przybycia z odsieczą części Armii Pomorze. Pomoc jednak nie przybyła. Około godziny 18.00 pod pocztę sprowadzono motopompy, które do piwnic wpompowały benzynę. Przy pomocy miotaczy ognia została ona podpalona. Pożar sprawił, że o 19.00 Pocztowcy podjęli decyzję o kapitulacji. Jako pierwszy z płonącego budynku wyszedł dyrektor dr Jan Michoń. Mimo że niósł białą flagę, został przez napastników zastrzelony. To samo spotkało wychodzącego za nim naczelnika poczty Józefa Wąsika. Pozostali zostali aresztowani i umieszczeni w Prezydium Policji (28 osób), a ranni i poparzeni (16 osób) znaleźli się w szpitalu miejskim. Grupę więzioną w Prezydium Policji przeniesiono po kilku dniach do Victoriaschule.

 

Atak na poczte

         Atak hitlerowców na urząd pocztowy Gdańsk 1, fot. z archiwum szkoły

 

Dalsze losy Pocztowców po pierwszym września były różne. Ci, którzy zginęli, pochowani zostali na Cmentarzu Ofiar Faszyzmu na Zaspie przy ul. Bolesława Chrobrego. Obrońcy, którzy zdołali przeżyć, byli sądzeni w dwóch procesach przez sąd polowy brygady generała Friedricha Eberhardta. Dnia 8 września 1939 sądzono 28 pocztowców, a 30 września 1939 pozostałych 10. Wszyscy zostali skazani na śmierć za uprawianie partyzantki. Wyrok wykonano prawdopodobnie 5 października 1939 r., około godziny 4.00 nad ranem, na ćwiczebnym poligonie Policji Gdańskiej na Zaspie. Pocztowcy zostali rozstrzelani. Do 28 sierpnia 1991 r. nie było znane miejsce egzekucji obrońców Poczty Polskiej. Na zbiorowy grób 38 pocztowców natrafili przypadkowo robotnicy prowadzący prace ziemne przy budowie garaży banku na Zaspie. Ekshumowane szczątki zostały ponownie pochowane na znajdującym się w pobliżu Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu w Gdańsku na Zaspie.

 

Zaspa 1992 4

 Pogrzeb Obrońców Poczty Polskiej 1992 r., fot. z archiwum szkoły

 

 Po wojnie dawny Plac Heweliusza otrzymał nazwę Placu Obrońców Poczty Polskiej. Z okazji 40. rocznicy bohaterskiej obrony Poczty Polskiej 1 września 1979 r. odsłonięto na nim Pomnik Obrońców Poczty Polskiej. U stóp pomnika każdego roku młodzież rozpoczynająca naukę w Technikum Łączności składa uroczystą przysięgę i oddaje hołd Patronowi szkoły.

 

27
Dzień Patrona na Placu Obrońców Poczty Polskiej, fot. z archiwum szkoły/Adrian Bogaj